به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، سمیه حاجی اسماعیلی کهکی، مدیر گروه علمی آموزشی مطالعات زن و خانواده جامعة الزهرا در مدرسه تابستانی عفاف و حجاب که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه برگزار شد، به تشریح مباحث مرتبط با حوزه سیاست گذاری امر حجاب پرداخت و گفت: یکی از دغدغه های جدی و مهم متولیان سیاست گذاری فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی موضوع حجاب و پوشش بوده است؛ از جمله اینکه بسیاری از خط مشی‌ها و سیاست هایی مرتبط با حجاب، موفقیت لازم را کسب نکرده است.

تأثیر فراوان حجاب در نهادینه کردن ارزش های دینی

وی ادامه داد: می بایست توجه نماییم که حجاب نقشی نمادین دارد و همچنین تاثیر فراوانی در ارزیابی میزان موفقیت اسلام در نهادینه کردن ارزش های دینی داشته است؛ در عصر امروز موضوع سیاست گذاری حجاب به یک مسئله بسیار مهم تبدیل شده است.

عضو گروه مطالعات زنان مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران با اشاره به تحولات مسئله حجاب بعد اقدامات حاکمیتی و دولتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون تصریح کرد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی اولین موضوعی که نگرانی رهبران انقلاب اسلامی را به خودش معطوف کرد و در کانون توجهات رهبران انقلاب قرار گرفت موضوع حجاب و اختلاف زن و مرد در محیط های آموزشی و در محیط های کار بود.

وی اظهار کرد: امام خمینی (ره) در ابتدای پیروزی انقلاب در مناسبت های مختلف به این مسئله تاکید می کردند که زنان باید با حجاب اسلامی بیرون بیایند و باید وضع خودشان را عوض کنند.

مدیر گروه علمی آموزشی مطالعات زن و خانواده جامعة الزهرا افزود: فرمایشات امام خمینی (ره) درباره مسئله حجاب نشان می دهد انقلاب اسلامی با مشارکت و حضور زنان در عرصه اجتماعی و ایفای نقش آنها مشکلی نداشته ولی برای اینکه بتواند این امر را برای زنان تسهیل کند بر رعایت حجاب اسلامی تأکید کرده است.

وی بیان کرد: در تیر ماه ۱۳۵۹ مصوبه ای توسط دولت مبنی بر اینکه خانم ها بدون پوشش حق ورود به ادارات را ندارند به تصویب رسید؛ پس از این اقدام قانونی، دادستان کل انقلاب هشدار داد که اگر کسانی بدون پوشش ظاهر شوند با آنها برخورد می شود. حاجی اسماعیلی ادامه داد: در ابتدا مخالفت های خیلی گسترده و زیادی با بحث الزام حجاب صورت نگرفت و مخالفت ها تنها توسط فمینیست ها و زنان فعال و دیگران که در خارج از کشور بودند، رهبری می شد؛ اما آن اعتراضات و مخالفت ها راه به جایی نبرد و بحث حجاب را توانستند نهادینه کنند و قاطبه جامعه با این بحث همراهی کرد.

وی تأکید کرد: در سال ۱۳۶۰ در بند ۵ ماده ۱۸ قانون بازسازی نیروی انسانی موسسات دولتی و وزارتخانه های وابسته به دولت، بدحجابی تخلف شناخته شد و اماکن و فروشگاه ها و مراکز عمومی موظف شدند اعلام کنند که ما از پذیرفتن افرادی که حجاب را رعایت نمی کنند در راستای پاکسازی محیط و اسلامی سازی، معذور هستیم. عضو گروه مطالعات زنان مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران بیان کرد: همچنین در سال ۱۳۶۲ مجلس به بحث حجاب ورود پیدا کرد و در تبصره ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات مصوبه ای را تصویب کرد که زنان بدون حجاب شرعی در معابر ظاهر می شوند برایشان مجازات تعزیر در نظر گرفته خواهد شد؛ زنانی که این قانون را رعایت نمی کردند به ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شدند.

وی افزود: ممکن است این پرسش در ذهن برخی ایجاد شود که با وجود سختگیری های بعد از انقلاب، چرا از بین ده ها مسئله مهم که پیش روی جامعه اسلامی بود حجاب در کانون توجه رهبران انقلاب قرار گرفت؟ و چرا مقاومت چندانی در برابر اقدامات دولت در رابطه با حجاب صورت نگرفت؟ پاسخ به این دو سوال را می توانیم اینطور بگوییم که اقدامات صورت گرفته، گسترده نبودند و حتی شائبه سیاسی هم داشتند.

کشف حجاب، حاصل سرنیزه دولت پهلوی

مدیر گروه علمی آموزشی مطالعات زن و خانواده جامعة الزهرا اظهار داشت: کشف حجاب در ایران حاصل یک روند انتخاب گرایانه از طرف زنان نبود بلکه حاصل سرنیزه دولت پهلوی بود که باعث شد واکنش عموم جامعه را در پی داشته باشد و به همین دلیل وقتی انقلاب اسلامی ایران اوج گرفت باعث شد به طور طبیعی سیاست های پهلوی در مورد امر حجاب در نقطه دید قرار بگیرد و قبل از اینکه رهبران انقلاب اسلامی مطالبه ای از مردم داشته باشند، مردم خودشان در مورد حجاب مطالبه داشتند که جامعه اسلامی باشد و حجاب شرعی رعایت شود.

وی ادامه داد: رهنمودهای حضرت امام در سال های اولیه تشکیل انقلاب اسلامی در حقیقت به صدا در آوردن آن مطالبه ای بود که قبلا توسط مردم شکل گرفته بود؛ یعنی مردم آن مطالبه را خواسته بودند نه اینکه به زور و اجبار باشد.

حاجی اسماعیلی بیان کرد: در واقع سیاست های پهلوی باعث شده بود حجاب در نقطه مقابل با مذهب قرار بگیرد و آن رضاخان بود که بی حجابی را به نماد مخالفت با مذهب و دین تبدیل کرد؛ ورود حجاب به گفتمان ضد سلطنت خودش مهم ترین و موجه ترین دلیل برای این هست که چرا در برابر حجاب مقاومتی شکل نگرفت.

وی عنوان داشت: تبدیل حجاب به نماد مبارزه با غرب و امپریالیسم و آن وجه نمادین حجاب باعث شد که قدرت قانون گذاری در این امر به حاکمیت داده شود و مردم هم با آن همراهی کنند.

مدیر گروه علمی آموزشی مطالعات زن و خانواده جامعة الزهرا گفت: بعد از اینکه جنگ تحمیلی پایان یافت چهره کشور کم کم دگرگون شد، زنان به عرصه های عمومی و برای اشتغال، بازار کار و دانشگاه به طور گسترده ورود پیدا کردند و با تحولات پوشش و حجاب مواجه شدیم.

وی ادامه داد: در عرصه عمومی بحث حجاب از آن حالت اولیه اش که خیلی سفت و سخت رعایت می شد مقداری خارج شد و با تنوع رنگ در پوشش مواجه شدیم، بحث مانتو مطرح شد که این خود نشان از دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی عظیم دارد که نمودش از طریق حجاب هست.

عضو گروه مطالعات زنان مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران بیان کرد: در دهه دوم انقلاب بحثی که اتفاق افتاد این بود که جامعه دچار دو نزاع و کشمکش شد یکی از اینها مربوط به نزاع جامعه با حاکمیت بود؛ کم کم بین ارزش های حاکمیت و ارزش های جامعه جدید یعنی اقتضائات روز فاصله ایجاد شد و دیگری نزاع بین جناح های درون حاکمیت بود؛ یعنی بدنه حاکمیت نسبت به بحث حجاب یک دست نبود.

وی گفت: دولت اصلاحات که روی کار آمد فضای جامعه کمی بازتر شد؛ بیشتر سیاست ضرورت همدلی با جوانان پیش گرفته شد و در این دولت روش های سخت گیرانه به نقادی کشیده شد و گفتند ما یک رویه دیگری را در پیش می گیریم برای اینکه بخواهیم حجاب را کنترل کنیم و از همان جا کم کم بحث حجاب و الزام به حجاب به موضوع منازعه و درگیری افراد در داخل تبدیل شد.

حاجی اسماعیلی افزود: برخی می گویند حساسیت دولت و حکومت روی بحث حجاب یک حساسیت مبالغه آمیز است و چرا باید آنقدر روی حجاب حساس باشد در حالی که این همه مسئله مهم وجود دارد؛ اگر وجه نمادین و شعائری حجاب را در نظر بگیریم مسئله این چنین نیست. حجاب و جنبه شعائری اش معرف سبک زندگی، جهان بینی و نماد هویت دینی فرد است؛ اولین چیزی که در ارزیابی میزان حاکمیت اسلامی در کشورهای اسلامی مورد ارزیابی و قضاوت قرار می گیرد پوشش زنان و مردان است.

وی تأکید کرد: بحث دیگر موضوع دلالت ها و پیامدهای اجتماعی ای است که حجاب دارد و تاثیری که بر رفتار و کنش دیگران می گذارد؛ اگر جامعه سالم باشد و افراد رفتار و کنش های عفیفانه داشته باشند دیگران تشویق می شوند که آن ها هم رفتار عفیفانه در پیش بگیرند؛ اما اگر جامعه ای به سمت بی عفتی حرکت کند باعث می شود دیگران هم دچار این موضوع شوند.

مدیر گروه علمی آموزشی مطالعات زن و خانواده جامعة الزهرا گفت: بعد از انقلاب اسلامی بی حجابی با جریان های انحرافی و ضد انقلاب و منتقد اسلام گره خورد، آن وجه نمادین که عرض کردم همین است یعنی کم کم حجاب تبدیل شد به نماد زن مسلمان انقلابی و در مقابلش همان بدپوشی یا برهنگی تبدیل به نماد مقاومت در برابر جریان حاکم شد.

وی اظهار کرد: دیدگاهی که قائل به این است که اگر حاکمیت از موضوع حجاب تنازل کند و کوتاه بیاید می تواند قدرتش را صرف امور مهم دیگری کند، در حالی که این حرف درستی نیست چون بحث فقط حجاب نیست؛ اگر حاکمیت از بحث حجاب کوتاه بیاید باید به طور کلی از حوزه بدن خودش را کنار بکشد و دخالتی در آن امور نکند و اگر از این عرصه کوتاه بیاید این کوتاه آمدنش باعث می شود به سرعت به عرصه های دیگر سرایت کند و در نهایت جامعه به یک جامعه سکولار تبدیل می شود که دولت در آن جامعه هیچ وظیفه ای ندارد به جز اینکه نظم اجتماعی را برقرار کند و به امورات رفاهی مردم برسد.

حکومت اسلامی در قبال تحقق حجاب مسئول است

عضو گروه مطالعات زنان مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران تأکید کرد: تردیدی وجود ندارد که حکومت اسلامی در قبال تحقق آرمان های دینی از جمله حجاب مسئول است و در آن هیچ مناقشه ای وجود ندارد.

وی افزود: اگر بخواهیم در حل یک مسئله و آسیب اجتماعی موفقیت حاصل کنیم، بیش از هر چیزی نیاز به اجماع گفتمانی داریم، اینکه همه افراد در بدنه حاکمیت قبول کنند که این یک مسئله اجتماعی است و ما باید آن را حل کنیم.

حاجی اسماعیلی گفت: در گذشته متولیان حجاب خانواده و روحانیت بودند اما الان نقش خانواده ها کمرنگ شده است؛ خانواده ایرانی در مواجهه با فرهنگ مسلط غرب منفعل است در حالی که باید فعالانه برخورد کند.

وی در پایان بیان کرد: نکته دیگر توجه به رفتارهای انضباطی برای هر دو جنس است؛ باید در بحث حجاب نگاه جنسیتی نداشته باشیم، متأسفانه برخی طوری برخورد می کنند که انگار گروه مخاطبان بدحجابی زنان هستند و سیاست های انضباطی را برای آنها اعمال می کنند؛ این باعث می شود دختران مقاومت نشان دهند و ما با نگاه تک جنسیتی نمی توانیم ارزش های دینی را نهادینه کنیم.